طراحی مسجد محله در شهر قم

چکیده در طول تاریخ معماری و شهرسازی ایران، معماری مساجد یکی از بارزترین مظاهر هنر استادکاران این مرز و بوم و نمونه‏ای کامل از عینیت یافتن اندیشه در کالبدی به اندام بوده است. اما روند تکامل و پویایی این بناها در قرن اخیر دچار رکود و اغتشاش شده است. متاسفانه مساجد امروز با حداقل پاسخ به نیازهای عملکردی، به روشی معمارمحور بنا می‏شوند تا آنجا که غالب مردم قادر به خوانش و قرائت زبان معماری آن نیستند. در گذشته مساجد قلب تپنده محلات شهرهای اسلامی بوده و با جریان زندگی مردم پیوندی دائمی داشتند. اما مسجدی که پیش از این یکی از نشانه‏های شهر و نماد اعتقادی مردمان بود، امروز در میان توده آشفته و شهرهاگم شده و به راحتی قابل شناسایی نیست. این پژوهش درصدد است تا با جستجوی دلایل مطلوبیت مسجد در گذشته و مطالعه دگرگونی‏های عصر حاضر، در جهت احیای مجدد مساجد (چه به لحاظ کالبدی و چه به لحاظ معنایی) گامی هر چند کوچک بردارد. در این راستا، سیر تحول تاریخی مساجد، گونه‏ها و اندام‏های مساجد، کارکردها و جایگاه آنها در بافت محلات بخش آغازین مطالعات پایه است. با هدف احیای پیوند مساجد با زندگی مردم، تلاش نگارنده بر آن است تا با بررسی مفهوم الگوی رفتاری، تغییرات فرهنگی عصر حاضر و الگوهای مطلوبی که از سوی متخصصین امر توصیه می‏گردد، به الگوی رفتاری مرجع مناسبی برای مساجد امروز برسیم. با توجه به استقرار سایت طراحی در شهرک مهدیه طلاب شهر قم، مروری بر تاریخ، اقلیم، ویژگی‎های اجتماعی و نیازهای این شهر، وضعیت کنونی مرکز محله و مساجد فعال این شهرک، الگوی رفتاری جوانان قم و نیز الگوی رفتاری توصیه شده به طلاب بخش دیگری از احکام این طراحی را بدست می‏دهد. با بررسی موارد بالا، انتظار می‏رود تا با لحاظ کردن فضاهای آموزشی، فرهنگی، خدماتی و تجاری بتوان جریان زندگی را به سمت مسجد سوق داد. این فضاهای جانبی در مجاورت پارک محله می‏تواند در حکم حیاط شهری و فضای جمعی باشد که زندگی شهری امروز و الگوی رفتاری طلاب جوان و خانواده‏ آنان را در خود جمع کرده و حیات جمعی آنان را در جهت مطلوب هدایت نماید.